Ο οικισμός της Κοπάνης βρίσκεται στις υπώρειες του όρους Ολύτσικα (αρχαίος Τόμαρος), στην καρδιά της ενδοχώρας της Ηπείρου, από όπου πηγάζουν και οι ποταμοί Λούρος και Αχέροντας. Ήταν η τελική ευθεία προσκυνητών από νότια προς το Πανελλήνιο Ιερό και Μαντείο της Δωδώνης. Χωροθετείται σε υψόμετρο 550 μ. περίπου και εποπτεύει σημαντικά φυσικά περάσματα (κοιλάδα Λούρου, Λάκκα Σούλι και τον παλαιό «τουρκόδρομο») από την ενδοχώρα προς τα παράλια της Ηπείρου και αντίστροφα. Στην εγγύτερη περιοχή υπάρχει μεγαλύτερη ελληνιστική ακρόπολη-πόλη στην Καλογερίτσα Θεριακησίου και μικρότερη ακρόπολη-οχυρό στον Άγιο Γεώργιο Κοπάνης. Πάνω από τα τελευταία σπίτια του οικισμού και σε φυσικό εξώστη αναπτύσσεται το αρχαίο νεκροταφείο άγνωστης μολοσσικής κώμης. Δεσπόζει σε αυτό μεγαλύτερος πιόσχημος ταφικός περίβολος με μήκος πρόσοψης 16,5 μ. και τρεις κιβωτιόσχημους τάφους, καθώς και μικρότερος με μήκος πρόσοψης 6 μ. και μεγάλο κιβωτιόσχημο τάφο, κατασκευασμένοι με λαξευτές λιθόπλινθους. Κιβωτιόσχημοι τάφοι και ταφικές θήκες περιέχουν πρωτογενείς ταφές ή ανακομιδές, ενταφιασμούς ή και καύσεις. Με βάση τα κτερίσματα η χρήση του νεκροταφείου επικεντρώνεται στον 3ο και 2ο αιώνα π.Χ., ενώ η τελική του χρήση από μικρό νομισματικό θησαυρό ανάγεται στον 3ο αιώνα μ.Χ.

Χρήστος Κλείτσας