Ο οικισμός Κτίσματα (πρώην Αρίνιστα) βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νομού Ιωαννίνων και δίπλα στο τελωνείο της Κακαβιάς στην ελληνοαλβανική μεθόριο. Χωροθετείται σε υψόμετρο 425 μ. στις παρυφές του όρους Κασιδιάρης και στην κοιλάδα του ποταμού Δρίνου, που αποτελεί σημαντικό φυσικό πέρασμα από και προς τη γειτονική Αλβανία. Το πέρασμα εποπτεύεται από ελληνιστική ακρόπολη, που στεφανώνει τον λόφο του Αγίου Νικολάου, με περίμετρο τειχών 1.500 μ. περίπου και αντίστοιχη κάλυψη 122 στρεμμάτων. Στο εσωτερικό της ανασκάφτηκε τμηματικά ορθογώνια ύστερη ελληνιστική οικία με περίστυλη αυλή και δώδεκα περίπου δωμάτια. Έχει διαστάσεις 27×24 μ. και συνολική κάλυψη 650 τ.μ. περίπου. Στο κέντρο του χωριού και πίσω από τον Ι.Ν. Κοίμησης Θεοτόκου ερευνήθηκε τμήμα μιας ρωμαϊκής αγρέπαυλης (villa rustica) με κύρια χρήση από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 1ο αιώνα μ.Χ. των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων. Στο εσωτερικό της εντοπίστηκαν πλούσια διατροφικά κατάλοιπα (οστά ζώων) και ίχνη οικοτεχνικών (μυλόλιθοι κι αγνύθες) ή άλλων βιοτεχνικών (σκωρίες σιδήρου και μάζες υάλου) δραστηριοτήτων. Την εγγύτερη περιοχή καταλάμβανε στα ιστορικά χρόνια το φύλο των Ατιντάνων (αναφορά στον Θουκυδίδη), ενώ σημαντική είναι και η παράδοση ρωμαϊκού χάλκινου ειδωλίου Κερδώου Ερμή.

Χρήστος Κλείτσας