To αρχοντικό της Χάμκως κτισμένο σε θέση με καταπληκτική θέα στην πεδιάδα της Κόνιτσας, αποτελεί οικιστικό συγκρότημα του τέλους του 18^ου– αρχές 19^ου αιώνα. Συνδέεται με την διαβόητη Χάμκω, κόρη του Ζεϊνέλ Μπέη, ενός από τους ισχυρότερους αλβανούς μπέηδες της Κόνιτσας και μητέρα του Αλή πασά των Ιωαννίνων (1788 -1821/22). Aποτελεί κηρυγμένο ιστορικό και διατηρητέο μνημείο και αναστηλώθηκε το 2003 από την 8^η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.

Το συγκρότημα περιβάλλεται από ιδιαίτερα ψηλό περίβολο, στο εσωτερικό του οποίου, το εκτεταμένο συγκρότημα του αρχοντικού αναπτύσσεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Στο κατώτερο τμήμα του συγκροτήματος, ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως τα ερείπια κτηρίων βοηθητικού χαρακτήρα, πιθανώς αποθηκών ή και στάβλων.

Στο μεσαίο επίπεδο, βρίσκεται μια τριώροφη κούλια, δηλαδή ένας οχυρωματικός πύργος, που χρονολογείται το 1843 και σκοπό είχε την προάσπιση του αρχοντικού. Ο χώρος αυτός λειτουργούσε και ως χώρος διαμονής, πιθανόν για τη φρουρά του αρχοντικού.

Στο τρίτο τμήμα του συγκροτήματος υψωνόταν το ερειπωμένο σήμερα κύριο κτήριο του συγκροτήματος. Στο τμήμα αυτό διακρίνονται ορισμένα από τα ισόγεια διαμερίσματά του καθώς και τμήμα της λίθινης κλίμακας ανόδου στον όροφο.

Αθηνά Ζωγάκη