Έκδοση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων για το έργο αποκατάστασης του θεάτρου της Δωδώνης
Επιμέλεια : Βαρβάρα Παπαδοπούλου – Χαρά Καππά

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Το θέατρο του Ιερού της Δωδώνης αποτέλεσε διαχρονικά σημαντικό τοπόσημο της Ηπείρου και υπήρξε ανέκαθεν στις προτεραιότητες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Η αποκατάστασή του αποτελεί ένα εργώδες εγχείρημα, που μετρά ιστορία τουλάχιστον εξήντα ετών, από την εποχή της πλήρους αποκάλυψής του μέχρι σήμερα, χωρισμένη σε περιόδους έντασης και ύφεσης.
Οι πρώτες εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν από τον Σωτήρη Δάκαρη, και ολοκληρώθηκαν σε διάστημα λίγων μηνών, προκειμένου το μνημείο να αποδοθεί στο κοινό για παραστάσεις αρχαίου δράματος.
Σαράντα περίπου χρόνια αργότερα, το 1999, και μετά από εντατική χρήση του μνημείου, η πτώση ενός ορθοστάτη του δευτέρου διαζώματος, προκαλεί την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου με την οποία απαγορεύτηκαν οι παραστάσεις και η άνοδος των επισκεπτών στο κοίλο για λόγους ασφάλειας.
Το έτος 2000 σηματοδότησε την αρχή των νεότερων αναστηλωτικών εργασιών στο θέατρο, οι οποίες χαρακτηρίζονται από τον διεπιστημονικό τους χαρακτήρα και την απαρέγκλιτη τήρηση των κανόνων που διέπουν τη σύγχρονη μεθοδολογία των αποκαταστάσεων. Στο διάστημα αυτό συμμετείχαν και συνεργάστηκαν καταξιωμένοι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, καταθέτοντας τη γνώση και την εμπειρία τους, αλλά κυρίως την πίστη και τον ενθουσιασμό τους για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Τα προβλήματα του θεάτρου ήταν πολλά και συμπλεκόμενα. Η εκ φύσεως παθογένεια του δομικού υλικού, η απώλεια της αρχικής γεωμετρίας του μνημείου, ακόμα και οι αισθητικές προσλαμβάνουσες για τη μορφή του, που είχαν καθιερωθεί στη συλλογική μνήμη και έπρεπε να αλλάξουν. Το στοίχημα μεγάλο με πολλές τεχνικές δυσκολίες αλλά και διλλήματα. Το τελικό αποτέλεσμα, ωστόσο, φαίνεται πως κέρδισε το στοίχημα και δικαίωσε τις προσπάθειες όλων όσων συμμετείχαν σε αυτό.
Το έργο «Συντήρηση – Αποκατάσταση – Ανάδειξη του Θεάτρου και των άλλων μνημείων του Ιερού της Δωδώνης – ΦΑΣΗ Α΄” εντάχθηκε από την Περιφέρεια Ηπείρου στον άξονα προτεραιότητας 2 «Προστασία του περιβάλλοντος και αειφόρος ανάπτυξη» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ήπειρος 2014-2020» και υλοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. Αποτελεί την οργανική συνέχεια δύο προηγούμενων πράξεων, ενταγμένων επίσης στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Στο πλαίσιο αυτό ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση των κερκίδων 7,8,9 καθώς και του δυτικού αναλημματικού τοίχου ενώ οι εργασίες συνεχίζονται στο β΄ διάζωμα του κοίλου.
Η παρούσα έκδοση «Αρχαίο θέατρο Δωδώνης. 2000-2023. Το χρονικό μιας αποκατάστασης» αποτελεί την συνοπτική επισκόπηση της μακροχρόνιας και συλλογικής προσπάθειας πολλών ανθρώπων και φορέων για την υλοποίηση του σημαντικού έργου της συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης ενός από τα σημαντικότερα μνημεία της Ηπείρου.
Ευχαριστίες οφείλονται καταρχάς στην Περιφέρεια Ηπείρου και στον Περιφερειάρχη κ. Καχριμάνη, ο οποίος υπήρξε πάντα πρόθυμος αρωγός στη χρηματοδότηση αλλά και κατά την υλοποίηση του έργου. Εξαιρετική κρίνουμε και τη συμβολή της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Ε. Π. Περιφέρειας Ηπείρου.
Στην όλη προσπάθεια σημαντική υπήρξε η συνδρομή του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» στη διαμόρφωση και υλοποίηση της Ολοκληρωμένης Χορικής Επένδυσης με τίτλο «Πολιτιστικές Διαδρομές στα Αρχαία Θέατρα της Ηπείρου».
Αναμφισβήτητα ευχαριστίες οφείλονται σε όλους τους προκατόχους μου Προϊσταμένους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων καθώς και στους συνάδελφους που καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να ολοκληρωθεί το εργώδες εγχείρημα της αποκατάστασης του θεάτρου: Παρασκευή Γιούνη, Χαρά Καππά, Θάλεια Κύρκου, Μελίνα Νάκα και Πέτρο Κατσούδα, καθώς και σε όλο το επί συμβάσει προσωπικό που εργάστηκε στο έργο.
Κατά το παρελθόν οι εργασίες της Υπηρεσίας δεν ήταν πάντοτε ανέφελες. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, οι οποίες ωστόσο σήμερα έχουν ξεπεραστεί και η Υπηρεσία είναι στην ευχάριστη θέση να έχει αρωγό της τον Δήμο Δωδώνης. Θα πρέπει λοιπόν να χαρούμε το θέατρο, έστω και μερικώς αποκατεστημένο, το οποίο εντάσσεται ξανά στο πολιτισμικό γίγνεσθαι της Ηπείρου και να το αποδώσουμε στις γενιές που έρχονται.
Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων στο πλαίσιο της μέριμνας και της προβολής όχι μόνο του θεάτρου αλλά του αρχαιολογικού χώρου Δωδώνης συνολικά, και με απώτερο στόχο τη διάχυση της ιστορικής πληροφορίας στο ευρύτερο πλαίσιο της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Δωδώνης μέσω εικονικών ψηφιακών εφαρμογών, υλοποιεί παράλληλα το έργο: Ψηφιακές Υπηρεσίες στα Μνημεία, το οποίο είναι ενταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ήπειρος 2014-2020». Στο πλαίσιο έργου προβλέπεται παραγωγή διαδικτυακών και επιτόπιων ξεναγήσεων επαυξημένης πραγματικότητας για το σύνολο της επισκέψιμης διαδρομής στον αρχαιολογικό χώρο Δωδώνης καθώς και ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας πρόσθετου ψηφιακού περιεχομένου το οποίο επιτρέπει την πρόσβαση στο διαθέσιμο περιεχόμενο στους επισκέπτες του ιστοχώρου ή σε άλλες ψηφιακές εφαρμογές. Το έργο το οποίο βρίσκεται σε στάδιο ολοκλήρωσης θα είναι διαθέσιμο στους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου προβάλλοντας οπτικό περιεχόμενο και αναπαράγοντας αφηγήσεις σε σημεία ενδιαφέροντος από τα οποία διέρχεται ο επισκέπτης.

Με την ολοκλήρωση των εργασιών στο κάτω κοίλο και στο δυτικό αναλημματικό τοίχο, αποκαταστάθηκε ήδη ένα μεγάλο τμήμα της κατώτερης ζώνης του αρχαίου θεάτρου και τμήμα του πρώτου διαζώματος (στην περιοχή των κερκίδων 1 έως 4). Το αναστηλωτικό έργο βασίστηκε πάνω σε εγκεκριμένες μελέτες, από ένα ευρύτατο φάσμα επιστημονικών πεδίων που κάλυψαν πολύπλευρα το μνημείο, ανταποκρινόμενες στις ειδικές ανάγκες και ιδιαιτερότητές του. Η αναστήλωση του θεάτρου της Δωδώνης στηρίχθηκε στην συστηματική τεκμηρίωση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων και έδωσε πρωτεύουσα σημασία στο αυθεντικό υλικό. Το τελικό αποτέλεσμα αποδεικνύει ότι η εμπειρία, η απόκτηση γνώσης και χρήση νέων τεχνολογιών τείνουν να κερδίσουν το στοίχημα της ολιστικής αποκατάστασης του θεάτρου, επαναφέροντας σταδιακά το μνημείο στην αρχική του -κατά το δυνατόν- μορφή και δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για περαιτέρω συνέχιση των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης.

Δρ Βαρβάρα Παπαδοπούλου
Αναπληρώτρια Προϊσταμένη
Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων
Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας